Burgeroorlog

dr Piet J. van Midden | voorzitter Overlegorgaan Joden en christenen (OJEC), universitair docent Hebreeuws aan de Universiteit te Tilburg en predikant in de PKN

Overgenomen van het Christelijk Informatie Platform, 20 mei 2021, met toestemming van de auteur

Ja hoor, het is weer zover. Een vijftal PKN-dominees laat zich uit over het conflict dat Israël heeft met Arabische bewoners van het gebied. Een boodschap. Dat kun je van een dominee verwachten. Niet alleen een boodschap van de kerk, maar ook aan de kerk. Dus even voor de goede verstaander: de dominees richten zich tot de kerk met de bedoeling dat de kerk zich richt tot ‘het Palestijnse volk’. Een boodschap met een schuldbetuiging. De predikanten hebben met hun ‘schrijf-van-vijf’ natuurlijk gedacht scriba René de Reuver wat te kunnen bijstaan. Hij heeft in de Kristallnacht ook mooie woorden gesproken, ook over oude schulden, en nu helpen de vijf graag met wat goede ideeën. Opeens worden, gezien de aanhef, de Palestijnen mijn broeders en zusters. Van familie moet je het hebben. Maar ik wil mijn broeders en zusters graag zelf uitzoeken en die taak wordt me uit handen genomen. Lees even mee: ‘Broeders en zusters, Er is een schuld die niet verjaart. Als kerk willen wij uw volk ons excuus aanbieden…’ Ja, ja, het staat er echt. Als kerk. Niet als dominee Harmen, Jan, Hans, Bram en Willemien, maar de geestelijken spreken namens u allen. En dan ‘Aan uw volk.’ Wiens volk? Van Abbas? Van Hamas-baas Haniyeh, wiens kantoor nu is verwoest? Het staat allemaal niet in de brief. De brief is gericht aan de wijde lucht: ‘Onze broeders en zusters’. Geeft niets, geen Palestijn in Gaza zal hem ooit lezen. En dan op een heel tendentieus toontje ‘…heeft uw volk dat wij “het land van de Bijbel” noemen onder diverse regimes geleefd.’ Nou, nou, daar is lang over nagedacht. “Het land van de Bijbel”, zo noemen wij het althans. Of het ook zo is, is kennelijk een tweede. En dan die diverse regimes. Ook al zo’n aardige meewarige inkopper. Wel eens opgeteld hoeveel regimes de bewoners van de Lage Landen hebben meegemaakt?

Ook Israël was een nieuw land

Na deze beknopte geschiedenisles van ‘de 5’ komt er een zin waarvan ik even van slag was: ‘U heeft ernstig geleden onder de beslissing van de grote westerse mogendheden in de vorige eeuw om uw land ter beschikking te stellen aan het Joodse volk, vervolgens onder de steun aan uw gewelddadige verdrijving.’ ‘In de vorige eeuw’. Ja, dat was de eeuw van de holocaust. En toen hebben de ‘grote westerse mogendheden het land ‘van uw volk’ afgepakt en aan de Joden gegeven. ‘Het land van uw volk’? Wel eens van de Ottomanen gehoord? Van een wereldrijk dat in de eerste twee decennia van de vorige eeuw ooit het hele Nabije Oosten besloeg en inzakte. En dat er toen een open landkaart ontstond en er allerlei nieuwe landen ontstonden met nieuwe koningshuizen, die later weer soms verdwenen, zoals in Egypte en Irak. Ook Israël was zo’n nieuw land. De kersverse Verenigde Naties hebben Israël staatsrechterlijk erkend. Helaas, hoor je bijna in de tekst. Maar ja, de VN waren natuurlijk kersvers. Ze wisten het allemaal nog niet. Alsof er tot 1946 geen Volkenbond had bestaan. En alsof er in 1948 niet 1.900.000 joden in ‘Palestina’ woonden. Hoogst ingewikkeld allemaal. Dat de staat Israël niet welkom was in de Arabische wereld is weinig nieuws.

En opnieuw, ja hoor opnieuw een geliefd thema: de onopgeefbare verbondenheid met Israël uit de kerkorde komt weer uit de oude doos: die heeft de indruk doen ontstaan ‘dat God Israël meer liefheeft dan het Palestijnse volk.’ Ik weet niet hoe de heren en mevrouw die verbondenheid hebben uitgelegd. Maar ‘wij’ - dat bent ú in dit geval, want nogmaals, de brief is namens u geschreven - hebben het feit dat de kerk theologisch schatplichtig is aan Israël, uitgelegd als voorkeur voor Israël en niet voor het Palestijnse volk. Het is maar dat u weet hoe u erover denkt. Je reinste flauwekul natuurlijk. Ja, de kerk heeft de Hebreeuwse Bijbel als Oude Testament opgenomen in de canon. Het Nieuwe Testament is nu eenmaal niet uit te leggen als je de Hebreeuwse Bijbel er niet bij hebt. Maar Jezus was een Jood en geen Palestijn. En de Palestijnse christenen zijn echt niet de nazaten van de eerste volgelingen van Jezus, wat ‘de 5’ u willen doen geloven. Alsof rond het jaar 640 islamitische Arabieren de kuststrook niet veroverd hebben. Hoe bedenk je het. En het Oude Testament is niet de Koran, hoe interessant ik de Koran ook vind en met hoeveel respect ik de islam graag benader.

Heel veel woorden. Loze verhalen. Een waslijst van frustraties

De brief komt tot een einde: ‘We hebben moslims onvoldoende erkend als kinderen van Abraham,’ lees ik nog steeds verbaasd. Ik weet niet beter dan dat moslims is evenzeer kind van Abraham zijn als u en ik dat zijn. En nog even dit: kritiek op de staat Israël wordt te snel weggezet als antisemitisme, vinden ‘de 5’. Dat woord had ik nog gemist. Maar als je Jeruzalem al Quds gaanoemen – de heilige stad van de moslims – kom je wel in de buurt.

De brief eindigt met een aantal beloften. ‘De 5’ gaan in het gebed laten zien ‘dat uw schreeuw om recht ons ter harte gaat.’ Ze zullen ‘discriminerende beeldvorming van Palestijnen en moslims in de verkondiging en theologie bestrijden…’ Hoe gaan ze dat doen? Gaan ze op kerkdienstgemist.nl speuren naar discriminerende beeldvorming? Om vervolgens te merken hoe antisemitisch sommige teksten kunnen worden uitgelegd. Dat is dan wel weer winst. En natuurlijk worden de banden ‘versterkt met iedereen die bijdraagt aan vrede en recht in en om Jeruzalem’.

Heel veel woorden dus. Loze verhalen. Een waslijst van frustraties. Niemand schiet hier iets mee op. Zoals het conflict in Israël de bewoners daar tegen elkaar opzet, zo keren kerkmensen zich straks tegen elkaar. Hier zit niemand na covid-19 op te wachten. En het is me een raadsel dat het Nederlands Dagblad deze brief opneemt zonder redactioneel commentaar. Met foto van natuurlijk een verwoeste flat in Gaza. Niet ook een plaatje van de schade die 1600 raketten in 3 dagen tijds in Israël aanrichten. Ik ken door mijn werk veel mensen in Israël. Joden en Arabieren. Ze zijn vooral verbijsterd.