De stenen zullen spreken

door rabbijn Shmuel Katz | hoofdredacteur
h

Deze week is het weer 4 mei. Op 4 mei staan wij stil bij het grote verhaal van deze dag. Daarnaast  zijn er ook kleine verhalen die een reflectie zijn van dit grote verhaal. Het kleine verhaal gaat deze week over Gerda Pinto zl. Gerda werd geboren tijdens het Inwijdingsfeest in 1923 in Offenbach, Duitsland. Zij overleed in Veenendaal in de onderduik tijdens het Wekenfeest in 1943. Zij is toen in stilte begraven in de tuin bij haar onderduikadres. Na de oorlog is zij overgebracht naar de Joodse begraafplaats te Veenendaal. Ook is er toen een zerk geplaatst op haar graf.
Het inwijdingsfeest is het feest van het licht. Het feest waarop in ieder Joods huis een kaarsje brandt. Het wekenfeest is het moment waarop het Joodse volk de tien geboden ontving op de berg Sinai. De tien geboden die de basis leggen voor de moraal en daarmee een lichtende boodschap zijn voor de mensheid. De tien geboden zijn ook de essentie van de Tora, de leer van Mozes.
Koning Salomon zegt in Spreuken 6,23 dat het gebod is als een lamp en de Tora is als het licht zelf. Uit dat kaarsje die zij was, had een vrouw moeten komen die anderen tot licht zou zijn. Helaas werd dat licht gedoofd. Dat geldt voor allen die we op 4 mei herdenken. Wij steken kaarsjes aan om stil te staan bij die uitgedoofde zielen.

De tijd gaat verder. Het is nu bijna 80 jaar later. Vorige week hebben kinderen van de Rehobotschool te Veenendaal steentjes gelegd op haar graf. Zij geven daarmee een boodschap: Gerda je bent er niet meer, maar je wordt niet vergeten.

Uit dat kaarsje die zij was, had een vrouw moeten komen die anderen tot licht zou zijn.
Helaas werd dat licht gedoofd.

h
Er is nog iemand anders die ervoor zorgt dat Gerda niet wordt vergeten en dat is de heer Jaap Krocké te Veenendaal. Zijn gehele leven is er op gefocust om de kleine Joodse begraafplaats die er nog in Veenendaal is, in zo goed mogelijke staat te bewaren. Vorige week kreeg hij daarvoor een koninklijke onderscheiding.

U weet bij die ceremonies krijgen degenen die worden geëerd meestal niet het woord. Maar Jaap Krocké wist de microfoon te bemachtigen nadat hem het lintje was opgespeld en zei tegen de volle zaal: Laat iedereen die nog niet is geweest op de Joodse begraafplaats alhier, alsjeblieft een keer komen. Waarom? Zoals de profeet Chabakoek (Chabakoek 2,11) zegt: De steen zal vanuit de muur schreeuwen. De heer Krocké is het geluid van die stenen en hij beseft dat wij er voor  moeten zorgen dat het verhaal en het licht van Gerda Pinto en al die 5.999.999 anderen niet mag uitdoven.

Dit is indachtig de woorden van Maarten Peters in zijn lied Laat mij niet verloren zijn.

Als het gebeurt het ontkennen
Zou jij dan op willen staan
Mijn verhaal willen vertellen
En het noemen van mijn naam

Deze week op 4 mei noemen we daarom samen al die namen. Sommigen hebben een lijst met 50 of 80 namen anderen hebben er minder, maar we zijn allemaal verenigd in hetzelfde verdriet.

foto: de Joodse begraafplaats te Veenendaal