Joods & christelijk platform
voor reflectie
op de actualiteit
op de actualiteit
Ron van der Wieken | analist | medewerker van OPINIE-pijler
De overheid heeft tot taak het leven van de bevolking in alle denkbare opzichten te beschermen. Daartoe heeft de overheid vergaande prerogatieven, zoals gebruik van geweld: het leger tegen buitenlandse indringers, en de politie tegen misdadigers. Een verstandige overheid zal echter tegen groepen van de eigen bevolking (bijvoorbeeld geweldloze demonstraties e.d.) slechts bij hoge uitzondering en met grote terughoudendheid geweld gebruiken. Maar in noodsituaties zal een verstandige overheid juist wel de moed moeten hebben om krachtig en beslissend in te grijpen; dan mag zij niet uit angst voor een slechte pers met de handen op de rug blijven staan. Kortom, een verstandige overheid is terughoudend zolang dat kan en daadkrachtig als het moet.
In het kader van deze beschermingsopdracht van de overheid moet de vaccinatie tegen COVID meer dan tot nu toe gebeurt met alle mogelijke middelen krachtig gepropageerd worden, via alle beschikbare kanalen van de reguliere media en de sociale media. Er moet alles aan gedaan worden om wantrouwen weg te nemen. Daartoe geëigende personen zoals artsen en verpleegkundigen moeten worden ingeschakeld om op individueel niveau mensen tot vaccinatie te bewegen, ook in hun eigen taal als zij het Nederlands niet goed machtig zijn. Het zou aan te bevelen zijn om religieuze leiders (en dan niet alleen de christelijke) die tegen vaccinatie pleiten uit te nodigen voor openbare debatten.
Maar als na al deze inspanningen resultaat uitblijft is de overheid dán gerechtigd om vaccinatie te verplichten? Is dat niet een voorbeeld van krachtig handelen in een noodsituatie? Wat zijn de ethische aspecten aan gedwongen inenting? Twee zaken zijn aan de orde als het inderdaad tot een vaccinatieplicht komt: Verplichting komt neer op het botweg negeren van de meeste bezwaren tegen vaccinatie. Er zijn zelden voorkomende, maar zwaarwegende medische uitzonderingsgronden. Maar zouden er ook andere uitzonderingen moeten worden toegestaan bij de vaccinatieverplichting? Zijn de religieuze bezwaren misschien van een andere, hogere, orde dan complottheorieën? In het overwegend atheïstische of agnostische Nederland zal die vraag waarschijnlijk met nee worden beantwoord. Dan zou het goed denkbaar zijn dat bij verplichte vaccinatie de religieuze bezwaren evenmin als de complot theorieën zullen leiden tot een uitzonderingspositie.
Negeren van (niet-medische) bezwaren tegen vaccinatie komt neer op het schenden van de emotionele integriteit van de weigeraar. Veel van die bezwaren, zie hierboven, zijn in de ogen van de meerderheid volstrekte flauwekul, maar in een vrij land heeft iedereen recht op zijn eigen flauwekul. Als de staat daar aan voorbij gaat komt dat neer op een vorm van emotionele tirannie. Ook de individuele fysieke integriteit wordt geschonden. Het is te verwachten dat een deel van de opposanten uiteindelijk slechts met geweld ingeënt zou kunnen worden. Nu zal de overheid daar niet snel toe overgaan maar zij zal als substituut voor fysiek geweld aanzienlijke boetes opleggen aan onbekeerlijke weigeraars. Dat kan, als de boetes oplopen, in de buurt komen van een fysieke bedreiging. Ook dat gaat te veel lijken op tirannie en is ethisch pas verdedigbaar als de COVID-dreiging nog veel erger wordt dan nu het geval is. Hoe zinnig een inentingsverplichting ook zou zijn vanuit het oogpunt van de volksgezondheid, deze factoren maken dat een verstandige, haar bevolking respecterende overheid op ethische gronden voorlopig weg blijft van verplichte vaccinatie.
Nemen we aan dat er geen inentingsplicht komt, hoe is het dan gesteld met de ethische aspecten van isolerende maatregelen tegen vaccin weigeraars? Vanuit het standpunt van volksgezondheid is het volstrekt zinnig om contact tussen ongevaccineerden en gevaccineerden vergaand te beperken. Maar is dat ethisch verantwoord? Mijn antwoord luidt ja, wel degelijk! Weigeraars weigeren om hen moverende redenen en het is niet meer dan redelijk dat zij de consequenties van hun beslissing op de koop toe nemen. Die consequenties, de isolatiemaatregelen, zijn ruim bekend en de weigeraar weet dus waar hij/zij aan toe is wanneer hij/zij zijn/haar beslissing neemt. Dat daardoor enigermate een tweedeling van de maatschappij ontstaat is een onvermijdelijk gevolg van het besluit van hen die zich niet laten vaccineren. Tweedelingen bestonden altijd al: bezitters van een auto versus mensen die geen auto hebben, of het al of niet bezitten van een televisie. Mensen maken een keuze t.a.v. een beslissing iets te doen of te laten en weten of kunnen weten wat die beslissing inhoudt. Ook in gezondheidskwesties maken mensen een keuze met kennis van de consequenties: wel of niet roken, een gezond versus een ongezond diëet, drugs of niet enz. enz. De tweedeling is logischerwijze toe te schrijven aan degene die een besluit neemt dat afwijkt van het meerderheidsbesluit.
Het is onredelijk om van gevaccineerden te verlangen dat zij zich meer dan onvermijdelijk is blootstellen aan de risico’s van besmetting met mogelijk ziekte als gevolg. En het is onredelijk van de niet-gevaccineerden om te doen alsof zij nooit hadden kunnen vermoeden dat zij van allerlei activiteiten uitgesloten zouden worden. Het is dus m.i. geheel en al gerechtvaardigd om de inentings- weigeraars isolerende maatregelen op te leggen. Hoe ver die moeten gaan is feitelijk geen ethische kwestie, maar een bestuurlijke. Die isolatie kan slechts enigermate voorkomen worden door frequente PCR-tests op eigen kosten. Of door inenting.
Met één absolute uitzondering: Isolatie kan niet inhouden dat de weigeraars verstoken blijven van medische hulp. De geneeskunde mag nooit moraliseren en zal dus ook een doodzieke ongevaccineerde optimaal moeten behandelen. En dus de laatste plaats op de IC moeten geven, als dat zo uitkomt. Ook als dat zou betekenen dat de volgende patiënt, een even doodzieke gevaccineerde, dan geweigerd moet worden. Laten we hopen en bidden dat het niet zover komt.
