De komende Amerikaanse presidentsverkiezingen

door Ron van der Wieken | analist internationale politiek

Op 5 november 2024 gaan de Amerikanen weer naar de stembus om een president te kiezen. Op 20 januari 2025 zal de 46^e of 47^e POTUS ofwel President Of The United States voor het oog van de wereld geïnaugureerd worden.
Tot de tweede ambtstermijn van Franklin Delano Roosevelt vond de plechtige inwijding van de nieuwe president constitutioneel plaats op 4 maart, behalve als door omstandigheden, meestal de dood van de zittende president, een vicepresident eerder moest worden geïnaugureerd. Het lange interval tussen de verkiezingen en de inwijding was te wijten aan de reistijden voor nieuwe presidenten die bijvoorbeeld helemaal van de Westkust naar Washington DC aan de Oostkust moesten komen. Dat argument gold in de 20^e eeuw niet meer, en toen de VS bestuurlijk in een verlamming raakte doordat er juist in een tijd van economische catastrofe, vrijwel geen contact over lopende zaken bestond tussen Herbert Hoover (nr. 31) en Roosevelt (nr. 32), besloot Roosevelt via  het 20^e amendement van de Constitution, de Grondwet, de plechtigheid te vervroegen naar 20 januari. En aldus geschiedt, vanaf zijn tweede inwijding, op 20 januari 1937. Behalve natuurlijk als de 20^e januari op een zondag valt, om de christelijke rustdag niet te verstoren. Dan is er een  officiële inwijding in kleine kring zonder nieuwsmedia, met op de volgende dag een grote mediarijke nep-inwijding.

De plechtigheid vindt in principe plaats voor Capitol Hill in Washington DC, maar daar mogen uitzonderingen op gemaakt worden. In 1841 hield William Harrison (nr. 9) in bittere koude een rede van meer dan twee uur. Zonder jas of handschoenen. Hij stierf korte tijd daarop aan de gevolgen van een longontsteking. Onder soortgelijke omstandigheden besloot Ronald Reagan (nr. 40) in 1984 wijselijk om de plechtigheid binnen te laten plaatsvinden.
Veel belangrijker dan al deze weetjes is wie straks in 2025, op Capitol Hill de eed van trouw aan de Grondwet van de Republiek gaat zweren of 'bevestigen'.

Aan Republikeinse kant heeft Donald Trump zich al kandidaat gesteld om de nominatie van zijn partij te ontvangen. Hij heeft nog steeds een enorme schare van fans die hem door dik en dun lijken te steunen, maar toch is zijn populariteit ten opzichte van vier jaar geleden gedaald. Met name zijn onophoudelijke gedram over de hem ontstolen verkiezingen van 2020 (waarvoor werkelijk geen enkel objectief bewijs te vinden is), zorgt voor een zekere verveling bij de Republikeinse kiezer. Daarnaast lijken hem allerlei rechtszaken boven het hoofd te hangen, waarvan de beschuldiging van aanzetten tot een revolte het meest weg heeft van het zwaard van Damocles. Trumps uiterst vroegtijdige start van de strijd om de nominatie wordt wel uitgelegd als een poging om het het ministerie van Justitie moeilijker te maken hem aan te klagen.

Het heeft er alle schijn van dat de huidige  gouverneur van Florida, de veel jongere Ron deSantis (44 jaar oud) - hij lijkt wat gedachtegoed betreft veel op Donald Trump, maar dan in een serieuzere, diplomatiekere uitgave - een reële kans maakt op de nominatie, áls hij zich kandidaat stelt. Kortgeleden uitte Trump enkele - volstrekt niet door feiten onderbouwde - beschuldigingen van seksueel wangedrag met minderjarigen aan het adres van deSantis. Voor wie de werkwijze van Trump kent een teken dat de oud-president in deSantis een serieuze tegenstander ziet.

Wie zich wel al kandidaat heeft gesteld is Nikky Haley-Rhandawa, 51 jaar oud, de voormalige ambassadeur bij de Verenigde Naties en oud-gouverneur van Zuid Carolina. Zij is van Indiase origine (haar ouders immigreerden uit de Punjab) en zij is grootgebracht in de Sikh godsdienst. Na haar huwelijk met de heer Haley ging zij over tot het christelijk geloof. Haley heeft nog maar weinig bekendheid onder de kiezers, maar is een vrouw van grote capaciteiten en verdiensten voor de VS. Zij zet voorlopig in op de noodzaak van een jongere persoon dan de oude mastodonten Trump en Biden, en liefst ook nog een vrouw, hetgeen nog nooit in de Amerikaanse geschiedenis het geval is geweest. Haar kansen worden tot nu toe evenwel niet erg hoog aangeslagen.

En dan zijn er de oudgedienden, de 63-jarige Mike Pence, vicepresident onder Trump en niet aangetast door het schandaal van 6 januari 2021, toen bloeddorstige horden na ophitsing door Trump het Capitool bestormden - hetgeen zelfs even levensgevaar voor Pence heeft opgeleverd. Zijn steun komt vooral uit de conservatief-christelijke hoek. Aan de andere kant wordt hij door nogal wat Republikeinen gezien als onbetrouwbaar, vanwege het feit dat hij zijn toenmalige baas, Trump, niet heeft gesteund bij diens pogingen om de verkiezingen van 2020 ongeldig te laten verklaren. En de 59-jarige Mike Pompeo, oud-Congres lid en oud-directeur van de CIA, die onder Trump een redelijk succesvolle Secretary of State (minister van Buitenlandse  Zaken) was. Ook hij is niet besmet door de schandalen rond Trump.

Het is natuurlijk heel goed mogelijk dat nieuwe namen opdoemen in de komende maanden. Vele potentiële kanshebbers kijken de kat eerst uit de boom, met andere woorden, ze proberen te peilen hoeveel werkelijke populariteit oud-president Trump nog bezit.

Aan Democratische zijde is het een heel ander verhaal. De zittende president Joe Biden, doet lang niet alles perfect, maar is, als je de afgelopen twee jaar overziet, eigenlijk redelijk succesvol. In het buitenland toont hij zich een doortastend en sterk leider tegen de Russische agressie en de energieke Chinese pogingen om de VS het wereldleiderschap te ontnemen. Binnenslands is onder zijn bewind de economie weer op orde aan het komen en is de Corona-epidemie geluwd. Niet zozeer Bidens verdiensten, maar het zijn wel factoren die meespelen in de kiezersgunst. Wel een pluim op Bidens hoed zijn de pogingen om de infrastructuur van het land te verbeteren en om Medicare, de nationale gezondheidszorg te verbeteren. Biden heeft ondanks zijn gevorderde leeftijd - hij is 80 jaar oud - te kennen gegeven om ook een volgende ronde te willen. Er wordt wel wat geprutteld binnen de Democratische Partij, maar voorlopig hebben de rijen zich achter Bidens kandidatuur gesloten. Boze tongen noemen hem een demente oude man die niet goed uit zijn woorden kan komen, maar wie de laatste State of the Union (de jaarlijkse presidentiële toespraak voor Congres en Senaat over de toestand van het land en over plannen voor de toekomst) heeft gezien weet wel beter. De man is fit en strijdbaar. Of hij dat over pakweg vier jaar nog steeds is, wie zal het zeggen?