De neergang van het CDA

In het Nederlands Dagblad (21 oktober 2021) verscheen een artikel van de hand van dr. R.J. van der Spek, emeritus hoogleraar oude geschiedenis van het Nabije Oosten, over de teloorgang van het CDA: een partij die zichzelf overbodig heeft gemaakt, en suïcide heeft gepleegd - beweert hij terecht. Met zijn bewonderenswaardige feitenkennis geeft hij een haast fotografisch beeld van het historisch verloop, maar het wordt wel duidelijk dat zijn diagnose van de ziekte van de partij is geïnspireerd door zijn socialistisch geloof.

De ellende is volgens Van der Spek te wijten aan het opschuiven naar rechts en niet naar links, wat hij kennelijk liever had gezien. Het is duidelijk dat hij, als hij al lid is geweest van de partij, zich geschaard zal hebben onder de linkervleugel. De functie van middenpartij heeft het CDA inderdaad langzaam maar zeker verloren. Het is echter de vraag of Van der Spek zelf wel geporteerd zou zijn geweest voor die midden-functie. Kiest hij niet duidelijk voor links?

Hoewel de emeritus hoogleraar de secularisatie afdoet als eigenlijk van geen belang in de afgang van de partij, doet hij - onlogisch - een poging om het CDA te houden aan een christelijk beginsel! Hij kiest daarvoor de zorg voor de armen, die volgens hem Jezus’ voornaamste zorg zou zijn geweest. Dat meent hij te kunnen baseren op Jezus’ uitspraak dat het voor een rijke moeilijk is om het Koninkrijk van God binnen te gaan. Maar dát is een merkwaardige manier van concluderen! Ten ‘bewijze’ voert hij aan het verhaal van Jezus’ ontmoeting met de rijke jongeling, maar hij laat weg dat er uitdrukkelijk bij staat dat Jezus hem lief kreeg. Het lijkt niet zo heel moeilijk om uit het verhaal te destilleren dat dit laatste te maken kan hebben met het oprechte zoeken van genoemde jongeling, die werkelijk z’n uiterste best deed om zich te houden aan Gods Torah. Maar inderdaad, het bleek bij hem op één punt vast te zitten: zijn bezit. En mag je daaruit dan niet concluderen dat Jezus’ zorg evenzeer uitging naar de rijken als naar de armen? Anders dan veel socialisten doen: Jezus discrimineert niet.

Van der Speks diagnose van de kwaal van het CDA komt direct voort uit zijn eigen socialistisch geloof en lijkt mij onjuist. Feit is namelijk dat de partij “haar eerste liefde heeft verzaakt” en de Bijbel heeft ingeruild voor een ideologie, van welke signatuur dan ook. Linksaf of rechtsaf is geen bijbelse keus, maar een afwijken van de rechte weg; een symptoom van het spoor bijster raken. Die afwijkingen hebben de partij gepolariseerd en gespleten. Hoe je juist als historicus  de secularisatie in deze neergaande ontwikkeling kunt bagatelliseren als factor van minder belang is ondergetekende een raadsel. De normen en waarden waar Balkenende op hamerde, maar die hij niet invulde, zijn door Van der Spek aangemerkt als symptoom van verwatering. Balkenende zou de normen en waarden destijds inderdaad beter hebben kunnen terugkoppelen naar de tien grondregels die in de Bijbel te vinden zijn als de rechte weg naar de shalom, naar het welzijn van de mensheid.

In het artikel wordt - opvallend - niet genoemd de naam van Dries van Agt, die toch ook aan het roer heeft gestaan. Niet heel lang geleden heeft deze man afscheid genomen van het CDA omdat hij de partij “te pro-Israël” vond. Hij zal bedoeld hebben: te weinig anti-Israël, zoals hij zelf is. Hij zorgde ooit hoogst persoonlijk voor een dieptepunt in het CDA met de vrijlating van de ‘drie van Breda’, in 1972. In een interview op de televisie gaf hij eens te kennen dat hij zelf nooit een letter in de Bijbel heeft gelezen. Dat kan de verklaring zijn van zijn ‘christelijk’ antizionisme. Dit gif-mengsel moet ondermijnend hebben ingewerkt op de gezondheid van de partij. Wopke Hoekstra die - ook al zonder invullen - wil ‘doorpakken’, onderhoudt naar eigen zeggen warme vriendschap met deze Dries van Agt...

Trudie van der Spek - Begemann | eindredacteur