Gevaarlijke Zotheid

Ron van der Wieken | analist internationale politiek

Desiderius Erasmus en Barbara Tuchman mochten willen dat ze in deze tijd leefden

De Rotterdammer Erasmus beschrijft in zijn Laus Stultitiae, de Lof der Zotheid (1509), met smaak allerlei zotte besluiten en toestanden die hij aantrof bij de geestelijkheid van zijn tijd. Humor kan bijtender en invloedrijker zijn dan hooggeleerd discours: Erasmus’ werk trok voor die tijd een enorme schare lezers en droeg alleszins bij (al had hij dat misschien helemaal niet gewild) aan het ontstaan van de reformatie.

In The March of Folly, de Mars der Zotheid, beschrijft de Amerikaanse historica Barbara Tuchman in 1984 een serie besluiten van heersers en politici door de eeuwen heen die uitblonken door stompzinnigheid, ijdelheid en narcisme - met vaak vreselijke gevolgen. Zij geeft het bijbelse voorbeeld van Rehabeam die rond 930 v.C. zijn vader Salomo opvolgde als koning van Israël. Zonder noodzaak stootte hij de noordelijke tien stammen, die om verlichting van belastingen kwamen vragen, op grove wijze voor het hoofd (1 Koningen 12). Daarmee veroorzaakte hij de afsplitsing van het noordelijke rijk van het zuidelijke. Met buitengewoon ernstige gevolgen.

Moest Tuchman de geschiedenis doorvorsen en uiteindelijk terug gaan naar bijbelse tijden om goede voorbeelden van politieke zotheid te vinden - in onze tijd liggen die voor het oprapen. Poetins oorlog tegen Oekraïne, bijvoorbeeld, zal de geschiedenis ingaan als een uitzonderlijk stompzinnig beleid van een zichzelf schromelijk overschattende dictator, die met een deficiënt leger en een gebrekkige inschatting van vrijwel alle verhoudingen zijn eigen graf heeft gegraven. De dreigende inval van China in Taiwan zal uiteindelijk China - en de Chinese Communistische Partij - alleen maar negatieve gevolgen opleveren.

Het herstel van een nucleair contract met Iran is een derde voorbeeld van kortzichtig politiek beleid. Al jaren dreigt de Islamitische republiek een kernwapen te ontwikkelen. De know how  is aanwezig (vanuit Noord-Korea en vanuit Pakistan, dat door zijn spion Abdul Qadir Khan in Nederland allerlei belangrijke formules wist te bemachtigen); de benodigde instrumenten en het essentiële element uranium zijn met de toen ruim beschikbare financiën geïmporteerd. De Iraanse beweringen dat de nucleaire exercities alleen bedoeld zijn voor vreedzame doeleinden (zoals medische technologie) zijn aantoonbaar onwaar, en Iraans werkelijke bedoelingen laten zich, in het licht van de continue existentiële bedreigingen aan het adres van Israël, gemakkelijk raden. En niet alleen de Joodse staat zou onder vuur komen te liggen. Iran streeft naar hegemonie in het gehele Midden-Oosten en de Sjiitische zendingsdrang die Iran keer op keer ten toon spreidt zal op termijn ook Europa bedreigen. President Obama sloot daarom, in samenwerking met de EU, UK, Frankrijk, Duitsland en Rusland, in 2015 een verdrag met Iran waarin de ontwikkeling van een atoombom door Iran werd uitgesteld (dus niet afgesteld), op straffe van economische sancties.

Geheel buiten beschouwing bleef in deze overeenkomst de buitengewoon agressieve opstelling van Iran in het Midden-Oosten: het leverde gigantische steun in wapens en financiën aan allerlei terreurbewegingen zoals Hezbollah in Libanon, Palestinian Islamic Jihad en Hamas in Gaza, Hezbollah al Qatib in Irak, de Houthi’s in Jemen en nog vele andere, kleinere, misdadige organisaties. Daarnaast besteedt Iran zeer veel middelen aan de ontwikkeling van steeds geavanceerdere lange-afstands-raketten, met een bereik waarbinnen ook de West-Europese landen vallen. In 2018 heeft Obama’s opvolger Trump het verdrag opgebroken, op grond van het sterke vermoeden dat Iran zich niet aan de voorwaarden hield. Iran is niet bepaald een betrouwbare verdragspartner, en dat er in het geniep aan een atoombom wordt gewerkt is zeer waarschijnlijk. Sancties werden her-ingesteld en verzwaard waardoor de levensstandaard in Iran, die al slecht was door de onwaarschijnlijk hoge militaire uitgaven van het bewind in Teheran, nog verder naar beneden duikelde. Nu wil Trumps opvolger Biden, die vice-president onder Obama is geweest, het verdrag weer herstellen. Met precies dezelfde gebreken als Obama’s verdrag: geen enkele aandacht voor, laat staan enige sanctie op Iraans agressieve opstelling. Herstel van het verdrag wordt enthousiast gesteund door de EU bij monde van lichtgewicht Joseph Borrell, die kansen ziet voor de herleving van lucratieve handelsbetrekkingen met Teheran. Zonder zich ook maar één ogenblik te bekommeren om de bedreiging die in de niet zo verre toekomst Iran ook kan vormen voor Europa. Israël interesseert Borrell alleen maar voor zover hij er kritiek over kan spuien.

Herstel van het verdrag zal betekenen dat de sancties tegen Iran zullen worden opgeheven en dat het land per direct over enorme sommen gelds zal kunnen beschikken. Met alle gevolgen van dien voor de Iraanse raket-ontwikkeling en de steun aan terroristen. Biden verzekert Saudi-Arabië en de enige echte bondgenoot van de Verenigde Staten in het Midden-Oosten Israël, dat hij bij een eventuele Iraanse aanval op deze landen niet aan de kant zal blijven staan. Dat is echter zonder enige reële basis een volstrekt loze belofte. Bovendien, een nucleaire aanval zou weleens elke tegenaanval illusoir kunnen maken. Zeker als het gaat om Israël, een land met een grondgebied vrijwel zonder strategische diepte.

De Israëlische premier Yair Lapid heeft bij herhaling laten horen hoe negatief zijn regering denkt over dit op handen zijnde herstel van het verdrag. Hij geeft ook aan in het geheel niet tegen een verdragsherstel an sich  te zijn, alleen wel tegen dít gebrekkige contract. Hij hamert er op dat er in een fatsoenlijk verdrag tevens paal en perk gesteld dient te worden aan het onrustbarend agressieve gedrag van Iran, dat gemakkelijk tot een grootschalige oorlog kan leiden, zelfs zonder dat Iran al over nucleaire wapens beschikt. Een beroep op redelijkheid en vreedzaamheid is echter aan dovemansoren gericht: de ayatollah’s in Teheran zijn doof en blind door hun religieus fanatisme en hun Wille zur Macht.
Die atoombom komt er, met of zonder hersteld verdrag.
Een volgens de oude lijnen hersteld verdrag zal Iran niet veranderen. Er valt alleen verschil te constateren tussen een nucleair bewapend Iran mét of zónder grote financiële middelen. In beide situaties is de kans op oorlog levensgroot.

foto: YouTube