Het varken en de mens

HOOFDCOMMENTAAR  |

Sinds een varkenshart in het menselijk lichaam anno 2022 zijn historische intrede heeft gedaan, via de medische wereld, melden zich een aantal vragen waarvan het dagblad Trouw vorig jaar de belangrijkste heeft opgepakt: hoe kijkt het Jodendom hier tegenaan, en hoe de islam. In beide godsdiensten is het varken een onrein dier en mag het vlees niet worden gegeten. Kun je dan wel in die optiek deze transplantatie accepteren, goedkeuren?

Niet heel verrassend is beider antwoord gelijkluidend: het mensenleven gaat voor, gaat boven alles. En dus mag een dier daarvoor worden opgeofferd en het dierlijk orgaan van dat speciale dier zelfs gebruikt worden als het mensenlevens redden kan. Niet heel verrassend gelijkluidend, want Mohammed heeft veel overgenomen van het Jodendom. Daar hangt zelfs de politieke constellatie van de Abraham-akkoorden mee samen. En ja, fijn om te horen dat het mensenleven voor gaat boven het leven van dat varken, en dat de transplantatie niet stuit op religieuze bezwaren. Alleen als we ook een ezelskop zouden hebben, zijn we misschien te dom voor een varkenshart.

De uitkomst van het Trouw-onderzoek mag rationeel bevredigend zijn, maar hoe reageren we nu persoonlijk, emotioneel? Je mag de mensenwereld niet een zwijnenstal noemen, al maken we het er soms wel naar. Verwant DNA toch? Zou de nieuwste cardiologie daar niet aan gaan bijdragen? De vraag is niet irreëel. Als ik de nier van een ander in mijn lijf heb verander ik verder niet – is al lang  bekend, mits van dezelfde bloedgroep. Maar ja, een varkenshart? Het varkenshart schijnt genetisch te zijn aangepast voor het doel van de transplantatie, want het zou anders kunnen gaan groeien en te groot worden in het mensenlijf. Maar zou alleen het ruimtelijke aspect ons een zorg zijn?

Het woord ‘hart’ kent vele interpretaties. De pomp die de bloedsomloop gaande houdt, staat ook voor: gevoel (je hart volgen), voor dapperheid (lev hebben) of brutaliteit (heb het lev niet dat je), binnenkamer (waar gebeden wordt), energiebron (hart voor de zaak hebben), liefde (hartsbeminden, hartelijkheid), verdriet (hartverscheurend), centrum (het hart van de zaak). Ruimhartig kunnen we zijn, of enghartig of zelfs harteloos, en we kunnen ergens een hartgrondige hekel aan hebben. Hoe zou dit alles opgaan voor de mens met een varkenshart..? Laten we van harte er het beste van hopen, en er maar van uitgaan dat de mens-met-varkenshart uitzondering zal blijven, want anders komt Orwell's animal farm  meer dan ooit dichterbij en daarvoor hou je je mensenhart vast. Er zijn wel heel veel mensen met hartklachten…

Trudie van der Spek - Begemann | eindredacteur

foto: still uit de tekenfilm Animal Farm, 1954